Elə hesab etməyin ki, depressiya yalnız böyüklərə məxsus problemdir. Uşaq nədir, depressiya nədir düşünənlər böyük səhv edirlər.
Dünyada 15-28 yaşlı gənclərin birinci intihar, ölüm səbəbi uzun müddətli depressiyadır. Hətta 5-8 yaşlı uşaqların da depressiv epizodları olur.
Bagcam.az Medicina.az-a istinadən azyaşlı uşaqlarda depressiyanın ilkin və əsas əlamətlərini təqdim edir. Valideynlər diqqət yetirməli məqamlar.
1.Ölüm, intiharla maraqlanır
Uşaq insan necə ölür, öləndən sonra nə olur, hansı ölümün asan, çətin olması barədə soruşur, bu mövzuda film, şəkillərə baxır.
Bəzən mübahisə zamanı özünü öldürəcəyəni açıq deyir. Valideyn bəzən bunu manipulyasiya, şantaj kimi qəbul edir və uşağı daha da danlayır. Əgər uşaq “kaş məni dünyaya gətirməzdin”, “kimə lazımam” tipli sözlər deyirsə, bu açıq-aşkar kömək hayqırtısıdır.
2.Heç kimlə açıq ünsiyyətə girmir
Az qala eyni vaxtda bütün dostları ilə əlaqəni kəsir. Uşaqdan ancaq nəsə soruşanda cavab verir, başqa vaxt bir kəlmə də kəsmir. Özü barədə heç nə danışmır. Heç bir şey ona maraqlı deyil. Əvvəl marağında olduğu heç nəyə can atmır, gəzintiyə getmir. Bəzənsə əksinə uşaq evdən uzaqlaşır, ağlayır, isterika yaradır, həyəcanlanır. Əgər bu hallar fərqi yoxdur, hansı, 2-3 həftədir davam edirsə, deməli, uşaq depressiyadadır
3.Somatik simptomlar yaranır
Stress, depressiya səhhət və orqanlarda özünü göstərir: uşağın həzmi yaxşı getmir, ürəyi bulanır, qarnı səbəbsiz sancır, ürəyi, sinəsi sıxılır, başı ağrısır, yorğun, əzgin görünür, yuxusuz qalır, iştahı kəsilir, arıqlayır. Bu hallar zamanı uşaq nəinki pediatrda yoxlanmalıdır, həmçinin uşaq psixiatrına göstərilməlidir.
4.Məktəbdən şikayətlər gəlir, qiymətləri düşüb
Depressiya özü kifayət qədər enerji alan haldır, ona görə dərslərə güc yetmir. Diqqət yayınır, dərslərə güclə gedir, müəllimləri saymır, şikayətdən qorxmur. Vecsizləşir. Əslində pedaqoqlar elə sinifdəcə depressiyada olan uşağı asanlıqla təyin edə bilirlər, amma təəssüf ki, indi müəllimlər belə məsələlərə biganədir və çıxış yolunu valideynə şikayət etməkdə görürlər.
5.Depressiyanı vaxtında müalicə etmədikdə, nə baş verər?
•İlk növbədə intihar. Yeniyetmə ölümlərinin birinci səbəbi depressiya və ondan yaranan psixi pozulmalardır.
•Əgər bu hal öz-özünə keçib getsə də, uşaq birtəhər özünə gəlsə də, sonrakı illərdə depressiv epizodlar artacaq və getdikcə dərinləşəcək
•Gələcəkdə şəxsi münasibətlərdə problemlər yaşayacaq. Valideynlərinə qarşı etibarı itəcək.
•Pis qruplara, vərdişlərə meyillənəcək
Siz uşağı depressiyadan müalicə etməsəz, onun yanında başqaları olacaq. Amma onlar ya cinayətkar, xuliqan qrupu, ya da narkomanlar olur.
Məşhur yuxu mütəxəssislərindən Kim Vest(The Sleep Lady), erkən oyanma probleminin körpələrdə və ilk məktəb çağına gəlmiş uşaqlarda sıx görünən problem olduğunu söyləyir.
İki yaşından əvvəl körpələrdə antibiotik istifadəsi astma və piylənməyə səbəb olur. Bir araşdırmanın nəticələrinə görə, azyaşlı körpələrdə antibiotik bağırsaq florasını dəyişdirir və astma, xərçəng, piylənmə, diabet, depresiyadan infeksion xəstəliklərə qədər bir çox problemə səbəb olur.
İtaliyada 6-9 yaş arası uşaqların üçdə biri piylənmədən əziyyət çəkir. Bu da Avropada ən yüksək göstəricidir.
Sağlam qidalanma üçün körpələrdə ilk 6 ayın çox əhəmiyyətli olduğunu vurğulayan Dr. Zeynep Gül Hallaçoğlu, 6 aydan sonra əlavə qidalara keçilməsinin əhəmiyyətli olduğunu söyləyib. Günümüzdə bəzi analar, ehtiyatsız davranaraq körpələrinə riskli əlavə qidalar verirlər. Bu səbəblə hansı qidalar verilib, verilməməsini haqqında məlumatlı olmaq əhəmiyyətlidir.
Azyaşlı uşaqların psixikasında olan dəyişikliklər bəzən keçid dövrü, yaş sindromu və ya uşağın kaprizli xarakteri ilə səhv salınır.
Körpələrin bəslənməsi ilə bağlı yanlış bilinən doğrular nədir?
Körpəni güldürmək üçün onu qıdıqlayanlar həm onu, həm də özlərinin əyləndirdiklərini düşünür. Alimlər isə belə hesab etmir.
Uşaqlar hər zaman rəngli içkiləri sevirlər. Lakin kimyəvi inqridiyentlər vasitəsilə hazırlanan bu içkilərin fəsadları çoxdur. Uşaqlar üçün ən ideal maye su, təbii meyvə şirəsi və süddür.