Əksər hallarda yenilikləri qəbul etməkdə, öyrənməkdə çətinlik çəkən uşaqların hansısa ruhi və ya psixoloji problemləri olduğu düşünülür. Bu zaman valideyn fikirləşir ki, o mütləq övladını məktəbdən çıxarmalı və onlar evdə özəl təhsil imkanı yaratmalıdır.
Bəs mütəxəssislər bu barədə nə düşünür? Psixoloq, ailə məsləhətçisi Gözde Emikin bu barədə məsləhətlərinə nəzər salaq.
Övladım oxuyarkən sətirləri buraxır, oxduğu yeri təkrar oxuyur, oxuduğu zaman sözləri səhv tələffüs edir.. Yazı yazmağı da o qədər pisdir ki. sözləri hecalara səhv ayırır. Riyazi məsələləri həll edərkən 15 əvəzinə 51 yazır.
Saydığımız bu əlamətlərin çoxu ya da bir neçəsi tanış gəlir? Əvvəlvə narahat olmayın və gəlin “öyrənmək çətinliyini” birgə araşdıraq. Öyrənmə çətinliyi əsasən məktəbli uşaqlarda rast gəlinən və səbəbi məktəbdən əvvəlki dövrə qədər gedib çıxan bir xəstəlikdir. Normal inkişaf sisteminə baxmayaraq uşaqlar oxumada, riyazi məsələləri həll etmədə çətinlik çəkirlər.
Öyrənmədə çətinlik 3 hissədən ibarətdir: Oxumada çətinik ( disleksi) riyazi çətinlik ( diskalkuli) və yazmaqda problem yaşamaq (disgrafi). Ailələr uşaqların davamlı olaraq dərsdə uğursuz olduqları səbəbi ilə mütəxəssisə müraciət etməklə diaqnostik nəticələr əldə edir. Öyrənmədə çətinlik uşaqların ruhi və fziki sağlamlıqlarında problem olduğu düşünülür. Müalicə kimi ona özəl təhsil təklif edilir. Ailə, müəllim və mütəxəssis üçlüyündə yaradılan işbirliyi onların həm sosial, həm də duyğusal yaşayışlarında uğur əldə etməsinə köməkçi olur.
Öyrənmədə çətinlik çəkən uşaqlarda akademik uğursuzluqla yanaşı sosial və duyğusal çətinliklər də ortaya çıxır. Sinifdə, dostlarının içində oxuma, yazma, riyazi məsələlərdə səhvlər edən uşaqların özünə inam hissi azalır. Bunun nəticəsində dərs oxumağı rədd etmə, tez yorulma, dostlarından uzaqlaşmaq kimi davranışlar ortaya çıxır.
Təbii ki öyrənmə probleimi olan uşaqlar sadəcə uğursuzluqları ilə seçilmirlər. Onlar bir o qədər də yaradıcıdırlar və hər şeylə maraqlanırlar. Bir də görürsünüz ki, yeni aldığınız cihazı istifadə qaydaları kitabına baxmadan öyrənir, yaxud da çətin həll olunan riyazı məsələyə vaxt itimədən cavab tapırlar.
Öyrənmə çətinliyi yaşayn uşaqlarla işləyərkən diqqət edilməsi vacib olan məsələlər:
Belə uşaqlarla çalışanlar onlara uyğun dillə başa salmalıdırlar ki, onların zəka ilə bağlı problemi yoxdur. Sadəcə fərqli şəkildə öyrənirlər, öyrənmələri üçün uzun zaman ayırmaq və çalışmaq lazımdır. Buna görə onlarla işləmək üçün səbrli və səmimi olmaq, onları cəsarətləndirmək lazımdır.
Öyrənmə problemi yaşayan şagirdlərin davamlı olaraq müntəzəm mühitə ehtiyacı var. Bunun üçün bir siyahı tətbiq edin. Nə edəcəyini unudan və ya bilməyən uşaqlar üçün bu siyahı çox faydalı olacaq. Onların xatırltmağa, tətbiq etməyə və təkrarlamağa, yönləndirməyə ehtiyacı var.
Bu oxumaq, istirahət etmək vaxtın planlaşdırılması, eyni zamanda dərs oxumaq və istirahət istirahət üçün onların zaman ayırmalarına köməkçi olacaq. Xatırlamaları üçün onlara ip ucları, kodlar, qafiyələr, qruplandırmalar, yaddaşının inkişafına yardımçı olacaq vasitələr verin.
Təlimatlarınızı, zamanlamanızı sadələşdirin. Sadə cümlələri qavramaq daha asandır. Böyük tapşırıqları kiçik və bitirilməsi sadə olan formaya çevirin. Böyük tapşırıqlar uşaqların “Mən bunu bitirməyi heç vaxt bacarmaram” demələrinə səbəb olur. Halbuki bu işi asanlıqla bacara bilər.
Belə uşaqlarla mütəxəssis-ailə- müəllim işbirliyi təkil edilməli, mütəmadi görüşlər keçirilməlidir. Sadəcə problem olduğu zaman deyil, digər zamanlarda da onlarla görüşmək lazımdır. Hər zaman uşağın uğurlarını görmək və tərifləmək mütləqdir. Uşaqlar o qədər çox uğursuzluq yaşayırlar ki, əmin olun ki, sizin verəcəyiniz hər xoş cavaba ehtiyyacları var.
Bütün bunları etməkdə əsas məqsəd uşaqlarda özünəinam və ətrafdakılara lazımlılıq düşüncəsi yaratmaq və beləcə cəmiyyətlə uyğunlaşmasını təmin etməkdir.