İsti yay aylarında hamı evini sərinlətmək üçün kondisioner alır, quraşdırır, bununla ailəsinə komfort yaratdığını düşünür.
Hazırda ailədə yenidoğulmuş, südəmər və 5 yaşa kimi körpələr olan evlərdə də, təəssüf ki, kondisioner işlədilir.

Bagcam.az-ın Medicina.az-a istinadən verdiyi xəbərə görə, pediatr Vaqif Qarayev mövzu ilə bağlı bildirib ki, südəmər, yenidoğulmuş və körpə uşaq olan otaqda kondisioner işləməsi qəti olmaz, yolverilməzdir.

“Kondisioner özündə müxtəlif xəstəliktörədicilərini “gizlədir”. Əsasən də onun filtrində pnevmoniya törədiciləri yaşayır. Ona görə birbaşa uşağın bədəninə üfürülən soyuq hava ilə filtrdən yayılan törədicilər nəfəs yolları ilə ağciyərlərə keçərək pnevmoniya yarada bilər. Eləcə də uşaqlarda soyuqdəymə, əzələ-oynaq ağrıları qaçılmaz olacaq. Uşaq olan otaqda kondisioner olmamalıdır.

Əgər ailə üzvləri kondisionersiz qala bilmirsə, mütəmadi söndürüb, pəncələri açıb otağı havalandırmalıdır. Eləcə də kondisionerlərin filtrləri tez-tez təmizlənməlidir. Kondisioner otaqda havanı qurudur, bu da körpənin normal oksigen almasına mane olur”.

Həkim yayda ventilyatorun uşağa daha uyğun olduğunu bildirib. Amma ventilyator da uşağın üzərinə hava vurmamalıdır. Ventilyatorun filtrinin olmaması onu bir qədər zərərsiz edir.

Uşaqlara bütün duyğularımızın sağlam və güvənli olduğunu, qaçılması, düzəldilməsi ya da cilovlanması lazım olmadığını öyrətməyimiz çox önəmlidir. Bir ana bunu necə etdiyini kiçik bir hekayə ilə danışır:

“Dünən 3 yaşındakı qızım, çox sevdiyi balaca tüklü ilbiz oyuncağını parkda oyun oynayarkən itirib. Əvvəllər olsaydı, yaşadığı kədəri dayandırmaq üçün o dəqiqə eyni oyuncaqdan bir dənə daha almaq üçün mağazaya qaçardım. Bunun əvəzinə hirs və kədər hisslərini yaşamasına icazə verdim. Nə qədər kədərli olduğunu və itkinin nə qədər çətin bir şey olduğunu danışdıq. Axşam yeməyinə bacımın evinə getdik və bütün ailəyə gün içində yaşadığı təcrübəni danışdı və sözlərini belə bitirdi: “Nələrdənsə əl çəkmək necə də çətindir”. Asan yolu seçmədiyimiz üçün ikimizlə də qürur duydum.

“Qızım bütün həftəni hər kəsə ilbizini necə itirdiyini danışaraq keçirdi. Ən gözəl tərəfi isə hər kəsin nələrisə itirməsilə bağlı danışdığı hekayələri dinləməsi oldu. Hər dəfəsində də bu sualı verdi: Özünü necə hiss etdin? Öz duyğularını qorxusuzca yaşadığına şahid olmaq çox gözəl idi.

Mənbə: egitimpedia.com

10 il ərzində yayımlanan yeddi kitab ilə saysız gənc oxucu üzərində böyük təsir yaradan Harry Potter seriyası, son kitabın yayımlanmasının üzərindən 12 il keçməsinə baxmayaraq, hələ də öz təsirini qoruyub saxlayır. Onlayn kitab və dəftərxana ləvazimatları alış-veriş saytı The Works tərəfindən edilən bir araşdırmaya görə, Harry Potter uşaq kitabları arasında “ən ilhamverici obraz” olaraq qəbul edilir.

Uşaqlar arasında kitab oxumağı təşviq etməyi qarşısına məqsəd qoyan The Works, uşaq kitablarındakı ən ilhamverici obrazların hansı olduğunu tapmaq üçün 2000 valideyn üzərində araşdırma aparıb. Harry Potter və Fəlsəfə Daşı ilə başlayan, Harry Potter və Ölüm Yadigarları ilə bitən kitab seriyasının qəhrəmanı Harry Potter ən çox səs toplaan obraz oldu. Siyahını yazar Roal Dahlın iki sevilən obrazı izlədi. İkinci sırada Matilda və üçüncü sırada Charlinin Şokalad Fabriki-dəki Charlie Bucket yer aldı. Dördüncü sırada isə Hogwarts-da keçirdiyi illər ərzində Harry-nin ən yaxın dostlarından biri Hermione Granger obrazı var.

19-cu əsr ədəbiyyatından müasir uşaq ədəbiyyatına qədər bir çox fərqli kitabın yer aldığı siyahının ilk onluğunda Mary Poppins, Winnie The Pooh, Peter Pan, Ayı Paddington, Willy Wonka ve Tavşan Peter obrazları var.

Araşdırmaya daxil olan valideynlər uşaqlarıyla həftənin beş günü kitab oxuduqlarını söyləyərkən, hər 10 valideyndən altısı uşaqlarıyla keçirdikləri bu müddətdən çox zövq aldıqlarını deyirlər. Valideynlərin yarıdan çoxu “hekayə saatını” yatmazdan əvvəl rutini halına gətirir. Bu vəziyyət uşaqların ən çox kitab oxuduqları yerin yataqları olmasını da açıqlayır.

Valideynlərin 70%-i ilham verən obrazların önəmli olduğunu və uşaqlarının kitabçılarda bu obrazları axtarmaqlarının yaxşı bir şey olduğunu düşünür. Valideynlərin üçdə biri öz uşaqlıqlarında sevdikləri bir kitabı uşağına oxuduğunu söyləyir. Uşaqların 62%-i klassik uşaq ədəbiyyatı kitablarını sevdiyini bildirir. Ancaq yenə də valideynlərin böyük əksəriyyəti günümüzün kitablarının öz uşaqlıqlarındakı kitablardan daha yaxşı oldğunu düşünür.

Araşdırmaya qatılan hər beş valideyndən dördünün uşaqla bağ qurmağın ən yaxşı yollarından biri olaraq birlikdə kitab oxumağı görməsi, oxumağın valideyn-uşaq münasibətindəki önəmini sübut edəcək dərəcədədir. Valideynlərin üçdə ikisi uşaqları böyüdüyündə birlikdə kitab oxumağdan ötrü çox darıxacaqlarını deyirlər.

Araşdırmaya qoşulan valideynlərin yarısı bir çox kitabı uşaqlarının istəyilə təkrar-təkrar oxuduqlarını bildirərkən, 10 valideyndən üçü bəzi kitabları əzbərlədiyini etiraf edir. Bir valideynin uşağına ən sevdiyi kitabı ortalama təkrar oxuma sayı isə olduqca təəccüblüdür: 37 dəfə! Dəfələrlə oxunan kitabların başında isə Ac Tırtıl və Tostoraman gəlir.

Erkən uşaqlıq təhsili üzrə mütəxəssisi Dr. Jane Murray, kitabların önəmini vurğulayır: “Araşdırma kitabların hər zaman olduğu kimi önəmli olduğunu və uşaq inkişafı və uşaq-valideyn münasibətində önəmli bir təsirə sahib olduğunu göstərir. Valideynlərin uşaqlarının kitab oxumasını təşviq etdiklərini və uşaqlarının davranışlarına təsir edəcək fantastik dünyalar və obrazlar kəşf etmələrini dəstəklədiklərini görmək xoşbəxtlik verir”.

Mənbə: egitimpedia.com

Boşanmanın yaş dövrünə görə uşaqların davranışlarında yaratdığı dəyişikliklər:

0-2 yaş qrupu

Bu dövrdə uşaqların heç nə anlamadığını düşünmək yanlışdır. Bu yaşda uşaqlar çox şeyi dərk edə bilirlər. Ayrılığı və dəyişikliyi dərk edə bilərlər.

3-6 yaş qrupu

Bu yaş digər yaşlara görə ən çox təsirlənən yaş dövrüdür. Bu dövrdə uşaq özünü ailənin mərkəzinə qoyar. Baş verən hadisələrə görə özünü günahkar hiss edər. Barmaq əmmək, dırnaq yemək, əsəbi davranışlar, yuxu və iştah problemləri, inadkarlıq, depressiya kimi hallar nümayiş oluna bilər.

7-12 yaş qrupu:

Boşanma, uşaqlara açıq izah edilməlidir. Boşanmadan sonra müəlliminə məlumat verilməlidir. Boşanma ilə əlaqəli dərslərindən geri qala bilər, dostluq münasibətləri pozula bilər. Diqqət dağınıqlığı, özünə qapanma halları, ana və atanı günahlandırma ortaya çıxa bilər.

Yeniyetməlik dövrü:

Bu dövrdə uşaqlarda fərqindəlik yüksək səviyyədə olur. Ana-atanı düşmən kimi görə bilərlər. Dərslərdə geriləmə, evdən qaçma, əsəb, siqaret və mənfi yollara düşə bilər. Dostları ilə problemlər yaşaya bilər.

Mənbə: qadin.net

Yay mövsümünü sevirəm. Amma yay ayları ilə bağlı adətən böyük ümidlər və gözləntilər içində olmağa meyilliyəm. Çox ana və atalar kimi yay tətilini uşaqlarımız üçün “sehirli” və unudulmaz etmək təzyiqi ilə yaşayıram.

Möhtəşəm tətil planları, həyəcanverici “ediləcəklər siyahısı” və bütün günə yayılan dolu-dolu bir proqram… Yay məktəbinin çıxışında üzgüçülük kursuna getməli, bundan əlavə də açıq havada teatr izləməyə getməliyik. (Yazarkən belə yoruldum!)

İndi sizinlə üzərimdəki bütün bu təzyiqi yox edən vacib bir fərqindəlik paylaşacam:

Ağlımızda ən çox yer tutan yay tətili xatirələri, planladığım bir fəaliyyətdən ya da soyuducumun üzərinə yapışdırdığım bir həftəlik proqramdan kənar çıxmadı. O ən gözəl anlar, adətən etməyi planladığım şeylər arasında yaşandı. Ən gözlənilməyən anlar, ən gözəl anlara çevirildi.

Bu fərqindəlikdən yola çıxaraq mən də bu yay üçün bir “edilməyəcəklər siyahısı” hazırladım. Ailəm üçün daha çox plansız və gözlənilməz anlar yaratmaq üçün bu yay etməyəcəyim 16 şey!

1. Tələsməyəcəm. Əlavə qazanacağımız bir neçə dəqiqənin qəlbimizdə yaratdığı qayğıya heç dəyməz.
2. Günlük proqramımızı həddən artıq doldurmayacam. Bunun əvəzinə bol-bol boş zaman saxlayacağam.
3. Hər detalı planlamayacam. Həmişəkindən daha çox təbii şəkildə yaşayacağıq.
4. Özümü, uşaqları “normal” saatlarda yedirtməyə həsr etməyəcəm. İstədiyimiz zaman oyun oynayacağıq ya da günün istənilən saatında günorta və axşam yeməklərini bişirəcəyik. Beləliklə sadəcə yemək yemək üçün uşaqları evə ya da qapalı bir məkana salmaq məcburiyyətində qalmayacağam.
5. Ailəliklə bahalı tətilə çıxmayacağıq. Bunun əvəzinə evə yaxın yerləri kəşf edəcəyik.
6. Sıxılmaqdan qorxmayacam. Uşaqların sıxılmağa ehtiyacı olduğuna inanıram. Can sıxıntısı uşaqların öz qaynaqlarına və yaradıcılıqlarına dönmələrinə səbəb olur.
7. Öz yay tətilimi başqalarınınkiylə müqayisə etməyəcəm.
8. Yaşadığımız hər anı sosial mediada paylaşmayacağam. Yaşadığım anları özümə saxlayacağam.
9. Telefonu daim yanımda saxlamayacam ki, uşaqlarımla daha çox an yaşaya bilim.
10. Qohum ziyarəti etdiyimdə, kimləri görüb, kimləri görməyəcəyimiz mövzusunda stress yaşamayacam. Ziyarətlərimiz sırasında kimləri görə biliriksə, onlarla olmağın dadını çıxaracam.
11. Nələrisə özəl günlər üçün saxlamayacam. Bu gün, hətta bütün yay əslində xüsusidir.
12. Yay aylarında həkim ya da stomatoloq görüşü kimi sıxıcı şeyləri nizamladığım üçün özümü günahkar hiss etməyəcəm. Valideynlər bu işləri həll etməlidirlər. Yayda belə…
13. Məktəb ləvazimatları market rəflərinə yerləşdirilən kimi məktəbi düşünməyə başlamayacağam!
14. Uşaqlar normaldan bir az daha çox teknologiyadan istifadə etdikləri üçün stressli olmayacam.
15. Evi tərtəmiz saxlamayacam.
16. Nə özümün, nə həyat yoldaşımın və uşaqlarımın ya da yay tətilimizin mükəmməl olmasını gözləməyəcəm. Yayın mükəmməl keçməsini gözləməkdən əl çəksək, necə keçirsə keçsin zövq, ala bilərik.

Mənbə: egitimpedia.com

Son zamanlar uşaqların, xüsusən də oğlanların gec dil açması problemi aktualdır. Adətən yaşlı nənələr oğlan uşaqlarının qız uşaqlarına nisbətən gec dil açmasının normal olduğunu bildirirlər. Lakin anaları narahat edən bu problem həqiqətən də yolunda getməyən bir sıra məqamlardan xəbər verir. Həkimlərin bildirdiklərinə görə, nitq qabiliyyəti normal inkişaf edən uşaq 4-5 ayından etbarən səslər çıxarmalı, 1 yaşından isə qısa sözlər söyləməlidir.

Bəs görəsən oğlan uşaqları hansı səbəblərdən qızlara nisbətən gec danışmağa başlayır? Ana neçə yaşdan sonra loqoped axtarmalıdır? Müxtəlif türkəçarə, bildirçin və ya göyərçin yumurtası həqiqətən dili açırmı?

Bagcam.az Medicina.az-a istinadən bu kimi suallara defektoloq – loqoped Vüsalə Qasımova cavabını təqdim edir.

“Hər uşaqda nitq mərkəzinin inkişafı eyni dövrdə başlayır. Sadəcə olaraq qızlar daha aktiv olduqlarından tez danışmağı sevirlər. Bu isə genetikadan irəli gəlir. O yaş dövründə oğlanlar isə danışmaqdansa, daha çox hərəkətdə olmağı sevirlər. Buna görə də bu cür mənzərə yaranır.

Qızlar daha çox anaları ilə vaxt keçirdikləri üçün çox danışırlar və beləliklə də onların nitqləri sürətlə inkişaf edir. Oğlan uşağını da çox danışdırsan, o da tez və aydın danışmağa başlayacaq. Yəni qızların oğlanlardan tez danışdığının hər hansı bir tibbi, elmi əsası yoxdur.

Hər bir uşaq 2 yaşından sərbəst şəkildə cümlə quraraq danışmalıdır. Əgər bu gecikirsə, o zaman mütləq loqoped yoxlanışından keçirmək lazımdır. 4 yaşdan sonra uşaq bütün səsləri ifadə etməyi bacarmalıdır. O, r, l, ş, j həriflərini tələffüz etməyi bacarmalıdır. Əgər edə bilmirsə, uşaq kəkələyirsə və ya cümlə qurmursa, o zaman yenə də loqoped uşağı müayinə etməlidir.

Onu da qeyd edim ki, hər hansı hərfi söyləyə bilməmək kifayət qədər yetkin insanlarda da müşahidə edilir. Bunun aradan qaldırılması heç zaman gec deyil”.

“Bildirçin və ya göyərçin yumurtasının uşağın danışmasında rolu varmı?”

“Bu qədim türkəçarə metodunun da heç bir elmi əsası yoxdur. Uşağa göyərçin yumurtası verildiyi müddətdə, əgər o danışmağa başlayarsa, bu, onun artikulyasiya aparatının inkişaf etməsindən xəbər verir.

Bəzən elə olur ki, uşaq gec danışır və ya kəkələyir, amma valideynlər, əsasən də nənələr onu həkimə apararaq müalicə etdirmək əvəzinə, xalq təbabəti üsullarına əl atırlar. Bu isə problemin daha da ləngiməsinə, uşağın atikulyasıya aparatının inkişafının pozulmasına, hətta uşaqda psixoloji və nevroloji problemlərin yaranmasına gətirib çıxarır.

Belə olduqda loqopedlər psixoloq və nevroloqlarla paralel işləyirlər. Buna görə də, yaxşı olardı ki, danışmayan uşağa göyərçin yumurtası içirmək əvəzinə gec olmadan həkimə aparsınlar”.