Aşağıdakı iki görüntü, üç yaşındakı iki fərqli uşağın beyin axtarışına aiddir. Soldakı beyin sağdakı beyinə görə daha böyük, daha az nöqtəyə və qaranlıq bölgəyə sahibdir.
Nevroloqların dediyinə görə, bu böyük fərqin əsas səbəbi, analarının uşaqlara davranış formasındakı fərqliliklərdir.
Daha kiçik beyinə sahib olan uşaq ciddi etinasızlıq və istismara məruz qalmış kimi görünür.
Körpələrin beyinləri, ətrafları ilə əlaqəyə keçdikcə və ətraflarında necə var olacaqlarını öyrəndikcə böyüyür və inkişaf edir.
Uşaqlar ağlamalarının nəticəsi olaraq yeməyə və ya yuxuya qovuşduqlarında, emosional və fiziki ehtiyaclarını necə qarşılayacaqlarını anlamalarını təmin edən sinir yolları gücləndirilir. Ancaq ağlamalarına qarşılıq ala bilməyən və ya istismar edilən uşaqlar, bu vəziyyətdən daha fərqli dərslər çıxara bilərlər.
Mənfi şərtlər altında inkişaf etdirilmiş və gücləndirilmiş sinir yollar, uşaqları olduqları mənfi mühitlə başa çıxmağa hazırlayır, qayğıya və incə davranışlara reaksiya vermə bacarıqlarına zərər verə bilər.
Yeni yayımlanan bir araşdırmaya görə, yuxarıdakı görüntüdə sağ tərəfdə yer alan beyin, sol tərəfdəki beyində olan təməl bölgələrin bir qisminə sahib deyil.
Bu əskikliklərin nəticəsi çox açıqdır: Soldakı daha böyük beyinə sahib olan uşağın daha ağıllı olma və başqalarıyla empatiya qurma bacarığını inkişaf etdirmə ehtimalı, sağdakına nisbətən daha yüksəkdir.
Belə ciddi dərəcədə bir etinasızlıq halı çox pis nəticələrə yol aça bilər. Bu səviyyədə bir stimullaşdırılma əskikliyi, daha az sinir yolunun inkişaf etdirilməsinə səbəb olaraq öyrənməyə mane ola bilər.
Uşaq vaxtından valideynlə/qulluq edənlə bağ qura bilməmək, bu uşaqların başqaları ilə mənalı münasibətlər qurmaqda həmişə çətinlik çəkəcəkləri mənasına gəlir. Ancaq edilən araşdırmalar, zamanın nə qədər önəmli faktor olduğunu göstərir: Uşaq ikən övladlığa götürülən uşaqlar, gəzməyə başladıqdan sonra övladlıq verilən uşaqlara nisbətən daha böyük yaxşılaşma göstərir.
Lakin daha balaca beynə sahib olan uşağın narkotikə bağlı olma, şiddət tərkibli cinayətlərə qarışma, işsiz qalma və dövlət dəstəyinə bağlı olaraq yaşama ehtimalı daha yüksəkdir.
Eyni zamanda zehni və digər ciddi sağlamlıq problemlərinə sahib olma ehtimalı daha yüksəkdir.
Etinasızlıq və istismarın inkişaf edən beyin üzərindəki uzun müddətli təsirlərindən bəziləri bunlardır:
- Beynin sol yarımkürəsinin kifayət qədər inkişaf etməməsi depressiya riskini artıra bilər;
- Limbik sistemdə panik pozuqluğa və travma sonrası stress pozuqluğuna yol aça biləcək həssaslığın meydana gəlməsi;
- Hipokampüs (beyin çıxıntısı) və limbik anormallıqlar, dissosiyatif pozuqluqlar və yaddaş itkisi riskini artıran az böyümənin müşahidəsi;
- Diqqət əskikliyi hiperaktivit pozuqluğuna səbəb olduğu bilinən, beynin iki yarımkürəsi arasındakı əlaqənin zərər görməsi.
Mənbə: egitimpedia.com