Thomas O’Donnellin bağçasındakı uşaqlar insana bənzəyən tısbağa “Twiggle”i oxuyanda sevinirlər.
O’Donnell sinifdəki uşaqlardan soruşur: Kim Twigglenin burada niyə kədərli olduğunu söyləyə bilər?
- Çünki heç dostu yoxdur- deyə bir uşaq cavab verir.
- Bəs, insanlar kədərli olarkən necə görünürlər?
- “Yerə baxarlar” deyə bütün sinif cavab verir.
Bəli, Twiggle çox yalnızdır. Amma sonda o da bir kirpi, bir ördək və bir itlə yoldaş olur. O yoldaşlıqdan oyun oynamağı, kömək etməyi və paylaşmağı öyrənir.
Bunlar hamımızın öyrənməsi lazım olan çox mühüm bacarıqlardır.Bir çox mütəxəssislər də ictimai bacarıqları erkən yaşda öyrənməyin insanı “gələcək bəlalardan” qoruyacağını düşünür.
Elə isə bağça şagirdlərə riyaziyyatı, oxuma və yazmağı aşılamaqla yanaşı, həm də duyğuları və münaqişələri həll etməyi öyrətmək məcburiyyətində deyilmi?
Tısbağa “Twiggle” Alternativ Düşünmə üsullarını Təşviq Etmək (PATHS) adlı proqramın hissəsidir. Bu azyaşlı uşaqların duyğuları anlamasına və ifadə etməsinə köməkçi olmaq üçün nəzərdə tutulub.
Müəllim O’Donnellin məktəbi 1980-ci illərdə hazırlanmış bu proqramı tətbiq edən Amerikadakı 1500 məktəbdən biridir. Uşaqlara hər həftə iradə və başqalarına hörmət etmək kimi mövzularda 15-20 dəqiqəlik dərslər keçirilir. Xüsusilə azyaşlı uşaqlar üçün “Twiggle” sanki bir bələdçidir.
O’Donnell şagirdlərinin bu dərsi xüsusilə sevdiklərini deyir. “Məsələn, uşaqlar əhvalları pozularkən “tısbağa olurlar”. “Yəni, dayanıb qollarıyla özlərini qucaqlayıb, bir tısbağanın içinə gizləndiyi kimi bükülürlər. Sonra da problemin nə olduğunu soruşurlar “deyə O’Donnell izah edir. Üstəlik, bunu hər yerdə – koridorda, ya da dərs əsnasında edirlər.
Bəzi uşaqlar, xüsusilə problemli uşaqlar üçün tısbağa Twiggle sağlam şəkildə özünüifadə ilə tanış olmağın ilk və bəlkə də tək yoludur. “Bəzi uşaqlar bu dərslərdən əvvəl nə hiss etdiklərini ifadə edəcək sözləri belə bilmirdilər” deyir O’Donnell.
Emosional öyrənməyə kömək edən bu cür proqramların bağçalarda olduqca müsbət təsirlərinin olduğu tədqiqatlarla da sübut edilib. Psixoloqların fikrincə, uşaqlıq dövründə emosiyalarını düzgün ifadə etməyi bacarmayan, özünəqapanıq uşaqlar yeniyetməlik dövründə cinayətə, şiddətə daha çox meyilli olurlar.
Duke Universiteti psixoloqlarından olan Kenneth Dodge “Bu problemlərin meydana gəlməsinin qarşısını almaq üçün nələrsə edə bilərikmi?” sualını qoyur və təxminən 20 ilə yaxın davam edən bir araşdırma üzərində işləyir..
Dodge və komandası araşdırma zamanı əgər ictimai-emosional zəka deyilən anlayış şagirdlərə öyrədilsə, bunun onların həyatlarının gedişatını dəyişdirib dəyişdirə bilməyəcəyini görmək istədilər.
Tədqiqatçılar 1991-ci ildə Amerikanın bir neçə məktəbində davranış problemi olan 5 yaşındakı uşaqları müşahidə etdilər. Müəllimlərlə və ailələrlə görüşdükdən sonra tədqiqatçılar irəlidəki illərdə problem yaşamaq riski ən yüksək olan 900 uşağı seçdilər.
Ödənişsiz məsləhət və ya xüsusi dərs almaq imkanları olsa da, uşaqların yarısı bu fürsətlərdən yararlanmayıb sadəcə məktəbə getdi. Digər yarısı isə liseydən məzun olana qədər məktəb vaxtı məsləhət və xüsusi dərslər aldı.
25 yaşına çatdıqlarında xüsusi proqramlara qatılan uşaqlar, yalnız məktəbdə müvəffəqiyyətli olmaqla qalmayıb, çox az zehni sağlamlıq və narkotik asılılığı problemləri yaşadılar. Bu uzun davamlı araşdırmanın nəticələri 2014-ci ildə “American Journal of Psychiatry” də nəşr olundu.
Tədqiqatı idarə edən Dodge əldə etdikləri nəticələrin sübut etdiyi ən əhəmiyyətli şeyi belə izah edir: “Məktəblərdə uşaqlara oxumaq və yazmağı öyrətdiyimiz kimi ictimai və emosional savadlılıq da öyrədə bilərik”