Uşaqların öz öyrənmə tərzini bilmələri onlara təhsil həyatlarında yaxından kömək olacaq.
Öyrənməyin yazmaq, səsli və ya sakit oxumaq kimi bir çox müxtəlif yolları var.
Gəlin öyrənmə üsulları ilə yaxından tanış olaq və həm özümüz, həm də övladımız üçün daha yaxın olan üsulu həyata keçirək:
Vizual. Bu üsulla öyrənən uşaqlar canlı xəyal qurma bacarığına və güclü yaddaşa sahib olur, incəsənət və kitablara maraq duyurlar. Ətraf mühiti izləməyi, küçədə rastına çıxan yazıları və göstərişləri oxumağı sevirlər.
Duyum. Musiqi sahəsinə üstünlük verirlər. Söhbət etməkdən, çoxlu suallar verməkdən və ünsiyyətdən zövq alırlar. Kollektivlə işləməyə üstünlük verirlər. Şifahi göstərişləri daha yaxşı qavrayırlar.
Fiziki. Bu tip uşaqlar öyrənərkən hərəkət etməyi sevir, oturarkən belə hərəkətli olurlar. Praktiki məşğələlər onların daha çox xoşlarına gəlir.
Analitik. Bu üsulla öyrənən uşaqlar əşyalara, onların necə hazırlandığına maraq duyur və kəşfiyyatı sevirlər. Suallar verməyi də sevir və məntiqə əsaslanaraq düşünürlər.
Öyrənmə tərzini müəyyənləşdirmək üçün ən effektiv strategiyaları övladınızla birgə kəşf etmək sizə kömək edəcək. Bununla belə, sürətli öyrənmək vacib amil deyil. Əsas odur ki, məlumat yaddaşda daha uzun müddət qalsın. Artıq və lazımsız məlumatlarla da övladınızı yükləmək lazım deyil.
Övladınızın öyrəndiyi məlumatı xatırlaması və müxtəlif vəziyyətlərdə bundan yararlanması daha vacibdir. Məsələn, uşaqlarınızın hər gün yeni məlumatlar öyrənməsi, öyrəndiklərini şifahi şəkildə sizə danışması, yeni məlumatları köhnə məlumatlarla əlaqələndirməsi onun yaddaşını gücləndirəcək.
Bağçalar uşaqların təhsilində, emosional və sosial inkişafında birbaşa təsir etdiyi üçün bağça axtararkən və bağça heyəti ilə görüşməyə gedərkən əsas məqamları öncədən aydınlaşdırmaq lazımdır.
Seçdiyiniz bağçada təkcə müəllim heyətinin deyil, bir bütün olaraq kollektivin yaxşı olmasına üstünlük verin. Çünki bağçada uşaqlarla təkcə müəllimlər deyil, həmçinin dayələr, psixoloqlar, həkimlər və digər işçilər də ünsiyyət qurur.
Bununla belə ən əsası uşağınızın müəlliminə sevgi duymasıdır.
Müəllimdə əsas bu keyfiyyətlərin olmasına önəm verin: ideal müəllim savadlı, dünyagörüşlü, mehriban, gülərüz və ən əsası ilham verici olmalıdır.
Uşağın qurduğu və xoşbəxt olduğu xəyallar onun yaradıcılığını təşviq edir. Bir müəllim də bu yolda uşağın ən yaxın dəstəkçisi olmalı və onun yaradıcı fikirləşməsi üçün ilham verməlidir.
Düşünün, təyyarələr kəşf olunmazdan əvvəl bu fikir uşaqların xəyallarında yaşayırdı.
Axtardığınız bağça oyunlarla öyrətməlidir.
Uşaqlar ancaq oynamaq və əylənmək istəyir. Onlar üçün öyrənməyin ən effektiv yolu da elə oyun və əyləncə ilə öyrənməkdir. Bağça ilə yaxından tanış olarkən dərs proqramlarını mütləq gözdən keçirin – nə öyrədirlər və necə öyrədirlər?
Valideynlərdən soruşun – onlar sizin üçün ən yaxşı resursdur. Həmin bağçanı niyə seçiblər, ən çox nəyi bəyənirlər, ən çox nədə narazılıq duyurlar – bütün bunlara ən dolğun və səmimi cavabları valideynlərdən ala biləcəksiniz.
Nəticə olaraq müəyyən bağçanı seçərkən oranı ziyarət etdikdə müşahidə edin:
Tərbiyəçilər, dayələr uşaqlarla necə ünsiyyət qurur, uşaqlar orada necə vaxt keçirir, əylənirlərmi, xoşbəxtdirlərmi, qidalanmaları necədir, gündəlik menyuda faydalı yeməklər varmı – bütün bunlara özünüz nəzərdən keçirin və belə bir tələbiniz olduğunu bağçaya bildirməkdən çəkinməyin.
Bəzən biz valideynlər uşaqları xoşbəxt böyüməsi üçün səhv yoldan gedir və uşaqların ərköyün böyüməsinə səbəb oluruq. Hətta onların daha özünə inamlı olması üçün hər istəyini yerinə yetiririk. Uşaqlar niyə ərköyün olur? Valideynlər tez-tez bu barədə harada yanlış etdiklərini düşünürlər. Bəzən də bunun sadəcə bir xarakter olduğu qənaətinə gəlirlər. Uşaqlarda ərköyünlük tamamilə səhv tərbiyə üsulundan yaranır.
Doğan Cüceloğlu ailədə uşaqları qorxudaraq və utandıraraq yetişdirmək əvəzinə onlara bir fərd olaraq yanaşıb güvən aşılamağın doğru yol olduğunu müdafiə edir. Bununla belə Cüceloğlu bildirir ki, qorxu ilə tərbiyə etməkdən savayı yol bilməyən ailələr bu səfər uşaqları ailənin böyüyü halına gətirərək yanlış tərbiyə üsulunu seçmiş olur. Hər kəs uşaqdan çəkinməyə başlayır və onun tələblərini prioritet halına gətirirlər. Əslində isə uşağı xoşbəxt etməkdən çox onları həyata hazırlamalıyıq.
Uşaqlar adətən böyüklərinə güvənmək istəyir, onların bilgiləri, tövsiyələri və dəyərləri ilə böyüməyə ehtiyac duyurlar. Ailə böyüklərinin söz sahibi olmadığını görən uşaq isə ailəsinə qarşı qəzəb duymağa başlayacaq və nə istədiyini bilməyən, sərhəd tanımayan biri olmağa başlayacaq. Biz uşaqlarımızı yetişdirərkən onlara düzgün yolu qorxu ilə deyil, onların da dərk edə biləcəyi şəkildə göstəməliyik.
Uşaqlara sevgi, empatiya və güvən duyğusunu aşımalıyıq. “Biz” anlayışının təkcə ailədən ibarət olmadığını, buna bütün çevrənin, təbiətin, canlı aləmin də daxil olduğunu öyrətməliyik. 3 yaşından etibarən ona ev işlərində xüsusi tapşırıqlar verməli, məsuliyyət hissini aşılamalı və tapşırıqları etmədiyi təqdirdə qorxudaraq və utandıraraq deyil, izah edərək başa salmalıyıq. Uşaqlar həyatı ana-atadan öyrənir. Onlar xoşbəxt olsun deyə onların hər dediyini etmək, onlara lazımlı-lazımsız çoxlu hədiyyələr almaq uşaqları ərköyün edəcək.
Nəticədə uşaq artıq hər kəsin onun sözünə əməl etməsini tələb edəcək. Əgər biz valideynlər olaraq qərar verməkdə tərəddüddə qalsaq, bunu uşaq hiss edəcək və ailəsinə qarşı güvən hissi azalacaq. Buna görə də onlara yeri gəldikdə yox deməyi bacarmalıyıq.
Yanlış bildiyimiz doğrulardan biri də budur ki, uşaqları xəstəlikdən qorumaq üçün soyuq havaya çıxarmırıq, əyinlərini həddindən artıq qalın geyindirir və tərləyərək xəstələnmələrinə daha çox zəmin yaratmış oluruq. Halbuki, virusların artmasında başlıca səbəb soyuq fəsildə insanların daha çox qapalı məkanlarda vaxt keçirməsidir.
Uşaqlar da soyuq havalarda vaxtlarının böyük bir qismini qapalı məkanlarda keçirtdikləri üçün xəstəlik riski daha da artmış olur. Qış aylarında daha az hərəkət etdiyimiz və daha az təmiz hava aldığımız üçün də immunitetimiz zəifləyir. Uşaqlar xəstələndikdə yanlış müalicə də riski artırır. Yanlış müalicələrdən biri də, həkim məsləhəti olmadan və tez-tez antibiotik istifadəsidir. Bəzən bu dərman o qədər çox lazımsız yerə istifadə olunur ki, orqanizm bu dərmana qarşı mübarizə apara bilir. Nəticədə ehtiyac olduqda artıq dərman öz təsirini göstərə bilmir. Həmçinin antibiotiklər bağırsaq florasını və immuniteti məhv edir.
Bəs uşaqlarımızı xəstəliklərdən necə qoruyaq? İlk öncə geyimdən başlayaq: uşaqlarınızı tək və qalın geyimlə yox, qat-qat geyindirməyə üstünlük verin. Belə olanda havanın dəyişkən vəziyyətinə görə uşaqlarınızın tərləməsinin qarşısını ala bilərsiniz. İkinci və ən vacib nüans isə uşaqlarınız xəstədirsə, onları məktəb və ya bağçaya göndərməyin. Bundan başqa gigiyena qaydalarına əməl edilməlidir: əllər yuyulmalı, oyuncaqlar, masa və oturacaqlar mütəmadi təmizlənməlidir. Əllər ağıza, gözə aparılmamalı, dırnaqlar yeyilməməlidir. Əlbəttə, sağlam qidalanma da immuniteti güclü saxladığından uşaqlarınızın yeməklərinin sağlam və vitaminlə zəngin olmasına diqqət yetirin.
Rasionda balıq, meyvə və tərəvəzlərə yer verin, çoxlu su içmələrini təmin edin, zərərli “fast-food”ları isə mümkün qədər uşaqlarınızdan uzaq tutun. Övladlarınızı hər gün təmiz havada gəzməyə çıxarın. Evinizi və ya olduğunuz qapalı məkanı tez-tez havalandırın.