Övladınız stresslə üzləşibsə valideyn olaraq siz mütləq səbəbi müəyyən etməli, stressin aradan qaldırılmasına səy göstərməli, daha ciddi hallarda is mütəxəssisə müraciət etməlisiniz. Əks halda  stress fəsadları ilə övladınızın inkişafına mənfi təsir edə bilər.

Uşalarda yaranan stressi aradan qaldırmaq üçün bir neçə mühüm addım atılmalıdır:

• Övladınızda stressə səbəb olan hadisəni müəyyən etməyə çalışın. İlk növbədə səbəbi aradan qaldırın. Məsələn, ailə üzvləriniz arasında mübahisələr, yaxud digər problemlər varsa onu övladınızın iştirakı olmadan həll edin. Xoş hadisələr də bəzən övladınız üçün psixoloji sınağa çevrilə bilər. Məsələn, ailənizə yeni körpənin gəlişi övladınızda stress yaradıbsa, onda körpəyə qarşı sevgi yaratmağa, körpəyə qulluqda onun köməyindən istifadə etməyə çalışın;
• Övladınızdan  diqqət və qayğınızı əsirgəməyin;
• Onunla daha çox zaman keçirin. Onun əhvalını qaldırmağa, ətrafında xoş mühüt yaratmağa çalışın;
• Övladınızla rollu oyunlar oynayın. Bu zaman siz onun  keçirdiyi hissləri fikrə çevirməsinə, sizinlə bölüşməsinə yardımçı olacaqsınız. Siz həmçinin lazımlı məlumatları bu vasitə ilə övladınıza çatdıra biləcəksiniz;
• Övladınızın baxdığı televiziya verilişlərinə, filmlərə, cizgi filmlərinə və s. diqqət edin. Onu zorakılıq, yaşına uyğun olmayan səhnələr sərgiləyən TV proqramlardan çəkindirin;
• Övladınızın normal yuxu rejimini, qidalanmasını, düzgün günlük cədvəlinin tənzimləyin;
• Ehtiyac yaranarsa mütləq mütəxəssizə müraciət edin.

Bu gün sizə uşaq şıltaqlığı kimi görünən davranış daha ciddi problemlərin göstəricisi ola bilər. Belə hallar vaxtında doğru ünvanlanmadıqda gələcəkdə həm övladınız, həm də bütün ailəniz üçün dağıdıcı fəsadlara səbəb ola bilər.

Mənbə: Valideyn.az

Həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilən telefonlar artıq uşaqların da imtina etmədiyi bir vasitəyə çevrilib. Mütəxəssislər isə uşaqların telefondan bu qədər çox istifadə etməsinin əleyhinədir.

Bagcam.az Ailem.az-a istinadən məsələ ilə bağlı türkiyəli psixoloq Eda Yavaş Togaerin fikirlərini təqdim edir.

Mütəxəssis deyir ki, özünəinamı qeyri-kafi olan, ictimai əlaqə problemi yaşayan uşaqlar telefona daha düşkün olurlar: “Uşağa əvvəlcə telefondan çox istifadənin zərərlərini izah etmək, sonra da istifadənin məhdudlaşdırılması baxımından nümunə olmaq lazımdır. Bu bir həqiqətdir ki, uşaqlara telefonu biz böyüklər veririk. Ağıllı telefonlardan biz özümüz idarəli istifadə etməliyik ki, uşağa uyğun və doğru nümunə olaq. Uşaq ünsiyyət qurmağa başladığı andan etibarən yemək yeməsi üçün və ya işlərimizi edə bilək deyə uşağın əlinə mobil telefonu biz veririk. Uşaq televizor, cib telefonu kimi davamlı xəbərdar edən bir alətlə fokuslanmağı öyrənir. Zaman içərisində cib telefonuyla oyun oynamaq kimi daha fərqli yollarla ictimailəşməyi də öyrənirlər”.

Psixoloq söyləyir ki, uşaqlar bir-biri ilə ünsiyyət qurmaqdansa cib telefonlarına yönəlirlər: “Uşaqların telefondan istifadəsinin nə dərəcədə təhlükəli olduğunu onun bu vasitə ilə nə qədər zaman keçirməsindən anlaya bilərik. Problemli istifadə deyə bilmək üçün telefonun uşağın həyatına nə qədər təsir etdiyinə baxmaq lazımdır. Uşağınızın məktəbdə müvəffəqiyyəti yaxşıdırsa və mobil telefonunu yalnız ictimailəşmək üçün istifadə edirsə, valideynlər bir az daha rahat ola bilərlər. Ancaq uşağınız otağından heç çölə çıxmayıb yalnız telefonla oynayırsa, diqqətli olun. Çünki özünü yoldaşları içində rahat hiss etməyən və birə-bir ünsiyyətdən çəkinən uşaq mobil telefonuna yönəlir. Yalnız oyun oynamaq və ya ailə ilə vaxt keçirmək istəməmək də uşaqları telefona istiqamətləndirə bilər. Ailə bu nöqtələrə diqqət edərək uşağı çox yaxşı təqib etməli və bu suallara dəqiq cavablar verməlidir”.

Onun sözlərinə görə, telefonu uşağın həyatından tamamilə çıxarmaq da doğru deyil: “Uşaqları mütləq yaxşı anlamaq və onların telefona yönəlmələrinin səbəblərini yaxşı araşdırmaq lazımdır. Qadağalar tətbiq etmək yerinə uşaqla qarşılıqlı danışmaq və ortaq bir yol tapmaq daha faydalı və təsirli olur. Bu zaman ona telefondan çox istifadənin zərərlərini dəqiq izah etmək lazımdır. Əksinə, telefonu tamamilə uşağın həyatından çıxarmaq çox ciddi reaksiyaya səbəb ola bilər”.

Mobil telefon istifadəsi ilə əlaqədar yetkinlik dövründə yaşanan problemlərin bir az daha çətin olduğunu ifadə edən mütəxəssis bildirir ki,  bu müddət ailələrin uşaqlarla daha çox qarşıdurma yaşadıqları bir dövrdür: “Yetkin fərdə evin qaydalarını izah etmək və onu da çox yaxşı anladığınızı, ehtiyaclarına əhəmiyyət verdiyinizi diqqətlərinə çatdırmalısınız. Bu zaman övladınızla aranızda sağlam bir ünsiyyət yaranacaq. Ancaq bütün hallarda uşağın cib telefonunu nə məqsədlə istifadə etməsindən xəbərdar olmaq və daim nəzarətdə saxlamaq çox vacibdir” .

Mənbə: Ailem.az

Amerika alimləri araşdırmalar zamanı aşkar ediblər ki, gecə az yatan uşaqlarda 2 tip şəkərli diabetin inkişafı riski artmış olur.

Araşdırmada 9-10 yaşlı 4525 uşaq iştirak edib. Araşdırma göstərib ki, gecə vaxtı daha az yatan uşaqlarda insulinə qarşı həssaslıq aşağı idi. Bundan əlavə bu uşaqların artıq bədən çəkisi var idi. İnsulinə qarşı həssaslığın azalması və artıq çəki 2-ci tip şəkərli diabetin inkişafının əsas səbəbləridir.

The Daily Mail xəbər verir ki, Amerika Pediatriya Akademiyası 6-12 yaş arası olan uşaqlara gecə 9-12 saat yatmağı tövsiyə edirlər.

Mənbə: saglamolun.az

Hazırda günümüzün problemlərindən və valideynlərin ən çox şikayət etdiyi məsələlərdən biri də iki dillilik problemidir.

Valideynlərin şikayətləri isə əsasən bu yöndədir: “Uşağım danışa bilmir və 2 yaşı var. O, daha çox evdə yalnız mənimlə əlaqədə olur. Mən rus dilində danışıram. Uşağımla da bu vaxta qədər rus dilində danışmışam. Nənə, baba azərbaycan dilində danışır.

Uşağın danışmasında problem olduğu üçün, loqopedə müraciət etmişik. O arada hər iki dildə sözlər deyir. Mən nə etməliyəm? Hansı dildə bağçaya və loqopedə aparmalıyam…” .

Belə hallarda isə mənim məsləhətim o olur ki, ümumiyyətlə hansı ölkədə yaşamağımızdan asılı olmayaraq, uşağın yaşadığı mühitdə hansı dil üstünlük təşkil edirsə, uşağa həmin dil öyrədilməlidir. Çünki dil irsi deyil, irqidir. Mütəxəssis kimi məsləhət görürəm ki, uşağın dili açılıb nitqi formalaşana kimi, bir dil seçimi etmək daha uyğundur. Əgər ata, ana rus dilli, lakin nənə, baba azərbaycan dilini istifadə edirsə, bu o deməkdir ki ailəni iki dillidir və uşağınızın nitqində bu problem yarada bilər və nitqinə mənfi təsir edə bilər.

Bəs bu halda nə etməli? Əgər, siz ailənizdə iki dil istifadə edir və hər bir istifadə etdiyiniz sözləri, uşağınıza başa salırsınızsa, tərcümə edirsinizsə, doğru yoldasınız. Əgər yuxarıda göstərildiyi kimi ana rus dilli, digər ailə fərdləri azərbaycan dilində danışırsa, bu zaman uşağın bağça və ya loqopedi azərbaycan dilində olması məsləhətlidir. Ancaq bir məsələ var ki, əgər uşaqla 2 il müddətində rus dilində danışılıbsa, onu tam yığışdırmaq olmaz.

Çünki istəsək də bunu edə bilmərik və bacarmarıq. Uşağın nitqində mütləq rus dilli sözlər qalır. Uşaq ya salam verəndə, ya sağollaşanda və ya dərs müddətində, rus dilli sözləri istifadə edəcək. Ona görə də həmin anda uşağın istifadə etdiyi sözləri ona tərcümə edərək, başa salaraq, möhkəmləndirmək lazımdır. Məsələn uşağa kökü göstərdikdə, “morkovь” deyirsə, ona bunu həm kök, həm “morkovь” kimi öyrətmək lazımdır. Və hər dəfə uşaq “morkovь” dedikdə, onu başa salaraq bunun rus dilində olduğunu, demək lazımdır.

Bəs evdə valideynlər nə etməlidilər ? Məhz belə hallarda mənim şəxsən hər bir valideynə tapşırığım bu yöndə olur ki, uşağın nitqi açılıb formalaşana kimi mümkün dərəcədə azərbaycan dilində danışsınlar. Əgər uşaq danışmağa başladıqda rus dilində sözlər deyirsə və ya siz valideynlərindən rus dilində söz eşitdiyi zaman onu yönləndirməyə çalışın başa salın ki, bu eşitdiyin rus dilidir və bu söz bu anlama gəlir. Bəzən valideynə elə gəlir ki, ” əşi, uşaqdır, o, nə başa düşür?”. Amma bu adi görünsə də, diqqət edilməsi gərəkən məqamlardır.

Çünki edilmədikdə mənfi nüanslar yaradır. Əgər uşağınız dil açanda ona tərcümə edərək, hər iki dildən istifadə etsəniz uşağın nitqi ilə bağlı problem yaşamayacaqsınız. Lakin bu təbii ki mütəxəssis kimi məsləhət gördüyüm, alternativ variantdır. Yəni bu o demək deyil ki, iki dil istifadə etmək lazımdır. Yenə də bildirirəm ki, uşağın nitqi açılıb formalaşana kimi, bir dildən istifadə etmək daha məqsədyönlüdür.

Bəsirə Pənciyeva, loqoped

Ailem.az