Oğlunuzu böyüdərkən oğlan uşaqlarına xas vəziyyətlərlə qarşılaşa bilərsiniz.

Oğlanlar qızlardan fərqlidirlər. Hər uşaq eyni təməl sevgiyə, qayğıya ehtiyac duysa da, qızların və oğlanların maraq duyduqları mövzular fərqli ola bilər. Bagcam.az Ailem.az-a istinadən oğlan uşaqlarının fərqli xüsusiyyətləri barədə məlumat verir.

1. Riskli davranışlara meyllidirlər

Oğlunuz dünyaya gəldikdə ilk öyrənəcəyiniz şeylərdən biri onun riskli davranışlara meylli olmasıdır. Sərhədləri aşmağı çox sevirlər. Yıxılmazdan əvvəl kənara nə qədər yaxınlaşa biləcəklərini görmək istəyirlər. Təbii ki, bütün bu davranış şəkilləri anaların sinir böhranı keçirmələrinə səbəb ola bilər. Bədənlərindəki sıyrıqlar və göyərmələr, hətta bəzən də qırıqlara hazır olmalısınız, bu, onların təbiətində var.

2. Çox söz işlətməyə ehtiyac duymazlar

Oğlanlar çox danışmağa, ya da özləri ilə çox söhbət edilməsinə ehtiyac duymazlar. Oğlanların çoxu kəlmələr istifadə etmək əvəzinə sadəcə səslər çıxarmağı seçirlər, məsələn, avtomobil səsi. Əlbəttə, oğlunuzla danışmalısınız, amma onların bundan qızlar qədər xoşlanacağını düşünməyin.

3. Kirlənməyi sevirlər

Oğlan anaları bilməlidir ki, onlar kirlənməyi sevirlər. Saatlarla palçığın içindən çıxmaya bilərlər. Bəlkə sadəcə həyətə çıxanda geyinməsi üçün paltarlar ayırın. Beləliklə, sizin zövqlə seçib aldığınız paltarlar cırılıb kirlənməz.

4. Açıq havanı sevirlər

Oğlan uşaqları açıq havanı və açıq havada oynana biləcək hər növ oyunu xoşlayırlar. Yaş irəlilədikcə sadəcə dostları ilə danışdıqda belə, açıq havada olmağı seçirlər. İlk illərindən həyatlarının sonuna qədər oğlanlar açıq havanı sevirlər.

5. Nə geyindikləri önəmli deyil

Bir neçə sevimli geyimləri ola bilər, amma geyinmək oğlanlar üçün əsla qızlarda olduğu kimi, əhəmiyyətli bir mövzu halına gəlməyəcək.

6. Təkərləri olan şeyləri sevirlər

Oğlanlar adətən erkən yaşdan etibarən təkərli şeylərə maraq göstəriblər.

7. Analarını çox sevirlər

Bir ana üçün oğlan uşağına sahib olmanın ən yaxşı tərəfi: Onlar həyatları boyu analarına bağlı olacaqlar. Əsla bitməyəcək bir sevgidən bəhs edirik. Mövzu anaları olduqda oğlanların təbii qoruyuculuqları ortaya çıxır.

Yeni tədris ilinin başlamasına bir neçə gün qalıb. Artıq şagirdlər və valideynlər məktəblə bağlı son hazırlıqlarını edirlər. Amma bu il ilk dəfə məktəbə gedəcək uşaqlar daha həyəcanlıdır. Çünki onlar bu proseslərlə tanış deyillər. Onların həyatında tamamilə yeni bir səhifə açılır və tanış olmadıqları bir mühitin içərisinə qədəm qoyurlar.

Bəzən bu mərhələdə valideynlər uşaqların psixologiyasına uyğun olmayan davranış göstərir, onları lazım olduğundan artıq dərslərlə məşğul etməyə çalışırlar. Hansısa səhvlərini qabardaraq, mütləq düz etmələri barədə danlayırlar. Bəs birinci sinfə gedən uşaqlarla necə davranmaq lazımdır? Onların psixologiyası ilə bağlı hansı məsələlərə diqqət etmək lazımdır?

Bunlarla bağlı pediatr Vaqif Qarayev deyir ki, məktəb açılan kimi uşağı dərslə yükləmək doğru deyil: “Dərs ili başlayan kimi uşaqdan akademik düzəltməyə çalışmayın. Bir neçə ay məktəbə, mühitə, sinfə, müəllimə, kitab-dəftərə adaptasiya olmağına imkan verin. Yadda saxlamaq lazımdır ki, bütün uşaqların qavrama qabiliyyəti, dərsə həvəsi, diqqət konsentrasiyası eyni cür olmur. Ona görə nə qədər oxuya bilirsə, o qədər oxuyacaq. Dərsə hazırlıq zamanı hər irili-xırdalı səhvə görə uşağın psixikasını zədələmək düzgün deyil. Əksinə, həmişə onları ruhlandırmaq lazımdır”.

Həkim bildirir ki, mövsümlə bağlı havalar tez-tez dəyişəcək, ona görə də uşağın çantasında nisbətən qalın geyim olsa yaxşıdır: “Yağışlı, çiskinli hava uşağın ovqatına da pis təsir edir. Ona görə həmin günlər uşaqla daha mehriban davranmaq məsləhətdir. Əgər uşaq uzun müddət dərsdə olursa, dərsdən sonra mütləq onun istirahətinə fikir verilməlidir. Evə gələn kimi dərs oxutmaq mənasızdır. Hər gün gündüz 2-2,5 saat yatmalı, axşamlar isə saat 21.30-dan gec olmayaraq yatağa girməlidirlər”.

V.Qarayevin fikrincə, dərsdən sonra uşağı müxtəlif dərnəklərə aparmaq düzgün deyil. Çünki uşaq yorulacaq: “Uşaqların hansısa bir sahəyə real həvəsi hələ 5-6 il sonra yaranacaq. Amma fitri istedadı olan uşaqları mütəxəssisin köməyi ilə uyğun dərnəklərə yönləndirmək olar”.

Həmçinin uşağın qidalanmasına xüsusi fikir vermək lazımdır. Uşaq məktəbin bufetində satılanları yox, valideynlərin evdə hazırladığı buterbrod və s. kimi yeməkləri yesə, daha məqsədəuyğundur. Qida rasionunda meyvə – tərəvəz bol olmalıdır. Yaxşı olar ki, meyvəni təbii şəkildə (şirə kimi yox) qəbul etsin. O cümlədən gündəlik menyuda ət yeməkləri də olmalıdır.

“Çanta problemi dəyişilməz olaraq qalır. Əgər özü daşıyacaqsa, çantanın ağırlığı bədən çəkisinin 9 faizi qədər olmalıdır. Yəni altı yaşlı uşaq üçün çantanın ağırlığı 2-2,5 kiloqram olmalıdır. İlk günlərdən uşağa düzgün oturma vərdişləri aşılanmalı, uşağın gözü ilə dəftər-kitab arasında məsafə təqribən 30 sm olmalıdır. Yoxsa qamətində deformasiya yaranacaq. Bütün bunlara əməl edə bilsək, uşağın həm psixikasını, həm də xəstəliklərə müqavimətini qorumuş olarıq”, -deyə V. Qarayev diqqətə çatdırır.

Ailem.az

İnadlaşma – hər yaşda qarşılaşdığımız reaksiya şəklidir. Bu davranış uşaqlarda öz “mən”-ini sübut etməyə, şəxsiyyətini inkişaf etdirməyə cəhd etdikləri üçün daha çox rast gəlinir.
Məktəbəqədər yaşlı uşaqlarda yaşanabilən inadlaşma dünyanı kəşf etməyə və azad şəxs olduqlarını dərk etdiklərində başlayır. Bu dövrdə uşaqların valideynləri və ətrafındakılarla münasibətində bir çox hallarda problemləri olur. Biz uşaqların bir inadlaşma prosesində fikir dəyişdirdiklərinə şahid ola bilər, hətta nə istədiyini tam olaraq anlamayacağımız davranışlarını görə bilərik. Misal olaraq, acdır amma verdiyimiz yeməyi yemir;  yatmaq vaxtı olduğunu bildiyi halda, gəzməyə getmək istəyir və s. İnadlaşan iki tərəfdən biri durana qədər bu proses davam edir. Ümumilikdə isə bunun qalibi yoxdur, ağlama ya da kriz ilə sonlanır.

Bir çox ana – ata uşaqlarının inadlaşmasından şikayət edir. Valideynlərinə azad şəxs olduqlarını sübut etməyə çalışan uşaqlar, bu cəhdləri boşa çıxdıqda inadlaşmağa başlayırlar.  Bir çox valideyn bunun fərqində olmadığı üçün uşaqları ilə gərəksiz münaqişəyə girir. Bu prosesdə valideynlərin məqsədi uşağa yardım etmək; uşaqların məqsədi isə deyilənin tam əksini etməkdir. Çünki onlar sadəcə bu yolla özlərinin azad şəxsiyyət olduğunu sübut edəcəklərini düşünür. Bu inadı uşaqlara zərər vermədən, vərdişə çevrilmədən yox etmək mümkündür.

• Hər şeydən öncə belə vəziyyətdə soyuqqanlılığınızı qorumağa çalışın. Uşağınızla gərəksiz yerə çatışmaya girməyin; inadlaşmanı uzadan tərəf deyil də, bitirən tərəf olun. Əgər inadlaşma hər dəfə uzanarsa, uşağınız belə davranışı vərdiş halına gətirəcəkdir.
• Uşağınızın zərərsiz davranışlarına göz yumun. Məsələn, gecə paltarını özü geymək istəyir, nəzarətinizlə bunu özünün etməsinə izn verin.
• Uşağınızın inadlaşdığı mövzularda alternativ variantlar düşünün. Məsələn: istədiyini hansı səbəbdən edə bilməyəcəyinizi aydın şəkildə izah edin. Bunu uşağınızın rahatlaması üçün etdiyinizi unutmayın.
• Uşaqların öz işlərini etməsini gözləmək valideynləri yorur, məhz bu səbəbdən də bir çoxu uşağını gözləmək yerinə onların işlərini özləri görür. Halbuki, uşaqlar iş gördükləri vaxtda xoşbəxt hiss edirlər, həmçinin bu inadlaşmanı da azaldır.
• Uşağınıza seçməsi üçün variantlar təqdim edin. Ona seçə biləcəyi variantları bildirdikdə, azad şəxsiyyət olduğunu qəbul etdiyinizi görəcək. Özü ilə bağlı qərar verməsi uşağınızı önəmli və lazımlı hiss etdirəcəkdir.

Ən son olaraq qeyd edim ki, uşaqlarınızı sevin! Ona bunu hiss etdirin. Sevilən uşaq daha çox xoşbəxt hiss edər və xoşbəxt uşaqlar daha az inadlaşar. Ən yaxınında olan insanlardan hörmət və sevgi görən uşağın özgüvəni də, psixoloji inkişafı da sağlam şəkildə formalaşar. Onun öz mən`ini inkişaf etdirməsi üçün eqolarınızı kənara qoymağınız lazımdır.

Zəhra Qorxmaz
Psixoloq

Övladınız tezliklə sizə öz müstəqilliyini bəyan etmək üçün müxtəlif, heç də həmişə xoş olmayan yollar tapacaq. Bu yeməyə, yaxud yatmağa imtina etməkdən başlamış, siz telefonla danışarkən, yaxud qonaqlıqda olarkən özünə diqqəti cəlb etmək üçün qışqırıqlara qədər fərqli şəkildə özünü biruzə verə bilər. Təxminə 18 aylığında başlayacaq belə hərəkətlərə sizin adekvat münasibətiniz övladınızın gələcək davranışı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

İlk olaraq siz öz əsəblərinizi cilalamağı bacarmalısınız. Heç bir halda qışqıran balacaya çığırmaq olmaz. Sakit qalmaqla siz vəziyyətin sizin nəzarətiniz altında olduğunu ona hiss etdirmiş olacaqsınız.

Dediyinizin üstündə möhkəm durun. Əgər indi yatmaq vaxtıdırsa, demək yatmaq lazımdır, çizgi filmini seyr etmək olmaz.

Hər iki valideynin mövqeyinin eyni olması mühümdür. Bir valideynin qadağan etdiyi hərəkətə digəri icazə verərsə , övladınız buna adət edəcək və həmişə aranızdan zəif bəndi tapmağa çalışacaq. Nəvələrini əzizləməyi sevən nənə, babalarla da bu məqam öncədən razılaşdırılmalıdır.

Qeyd : Bu məlumat Balacalar (1 – 3) yaş üçün nəzərdə tutulub.

Mənbə: Valideyn.az

Bu oyunlar daha çox autizm sindromlu, sosial ünsiyyət pozuntusu, nitq ləngiməsi, daun sindromlu uşaqlar üçün istifadə oluna bilər.

Valideynlər daha çox bu sualları verirlər – Evdə uşağıma mənə müraciət etməsini necə öyrədə bilərəm? Başqa şəxslərin adlarını necə öyrədə bilərəm?

Adlandırma oyunlarından biri də “mama” oyunudur.

Əziz valideynlər, uşaqlarınıza kömək edin sizin adınızı desin və sizə müraciət etsin. Oyun “mama” oyunu adlanır. Bunu belə adlandırıram. Çünki mən, adətən, terapiya sessiyası ərzində anayla və onun uşağıyla işləyirəm. Çünki analar daha çox bir sözü tez eşitmək istəyirlər – uşaqları onlara “mama” desin. Oyunun adını isə ona görə “ana” yox, “mama” adlandırıram ki, “ana” demək üçün ağız artikulyasiyası üç hərəkət yerinə yetirir. Lakin “mama” deyərkən ağız artikulyasiyası iki hərəkət yerinə yetirir. Ona görə də uşaqlara “mama” demək daha asan gəlir. İş təcrübəmdən deyə bilərəm ki, uşaqlar “mama” deyə müraciəti daha tez öyrənirlər. Lakin bəzən bəzi valideynlər uşaqlarının “ana” deməsini istəyir. O zaman valideynlərin istəyinə uyğun olaraq, uşağa “ana” deyə öyrədilir. Amma “mama” sözü xüsusilə də eyni dodaq samitlərinin təkrarlanmasından ibarət olduğuna görə onu demək uşaq üçün çox asan olur.

Əslində bu oyunla biz başqasının adlarını da öyrədə bilərik. Bu oyunda istifadə etdiyimiz bir təlimat “mamanı çağır”, yaxud kiminsə adını öyrədiriksə, məsələn, “atanı çağır”, “əmini çağır” və s.-dir. Uşaq bir şəxsi öyrənmədikcə ikinci şəxsi öyrətməyə çalışmayın!

Oyun uşaq çarpayısında, yerdə, qapı bağlı otaqda aparılır. Əgər oyunu uşaq çarpayısında aparırsınızsa, bu zaman mama gizlənir. Çarpayının altında və ya aşağıya doğru əyilməlidir ki, uşaq onu görməsin. Uşaq mamasını görmür və onu çağırmağa başlayır. Mama gizlənərək, səsiylə uşağa kömək etməlidir – maaaamaaaa, maaaaamaaaaa, maaaaaaaaaaaa, maaaaaaaaaaaaaaaa, mama. Bunu deyərkən emosional, musiqili, əyləncəli şəkildə deməlidir ki, uşaq qorxmasın. Bunun oyun olduğunu anlasın. Əgər bu şəkildə oyunu oynasanız, uşağınız da sizinlə birlikdə təkrar edəcək, səsinizi axtarmağa başlayacaq. Ona maraqlı gələcək, əylənəcək, güləcək.

Oyunu istər yerdə, istərsə də çarpayıda oynaya bilərsiniz. Uşağınız təbii ki, siz yeni oynamağa başladıqda dərhal sizi təkrarlamayacaq. Lakin siz oyun partnyoru olaraq onu buna təhrik etməlisiniz. Və gizləndiyiniz zaman bunu vaxtla edəcəksiniz. 15 saniyədən başlayaraq, 1, 2, sonra 5 dəqiqə və daha sonra daha da ciddiləşdirərək, uşağınız tam şəkildə sizə “mama” deyənə qədər davam etdirməlisiniz. Yəni bu oyunu o qədər oynayacaqsınız ki, hər gün oynadıqca artıq uşaq başa düşəcək ki, siz ondan “mama” deməsini istəyirsiniz və demədikcə otaqdan çıxmayacaqsınız.

Çalışın bu oyundan sonra otaqdan çıxdıqda, onu çox sevdiyi yemək və ya əşya ilə mükafatlandırın. Deyin ki, sən mama oyununu çox qəşəng oynadın. Sən mama dedin. Sən danışa bilirsən. Mama deyə bilirsən. Və sən bunu qazandın. (Məsələn, qatarı sevirsə, qatarı verin sürsün və s) Əgər birdən-birə uzunmüddətli gizlənsəniz, uşağınız oyunu başa düşməyəcək. Nə etdiyinizi anlamayacaq və oyunun təsiri olmayacaq. Uşağınız sizə “mama” deməyəndə belə, onu demiş kimi mükafatlandırın. Daim ünsiyyətə təhrik edin.

Bu zaman siz uşağınızı necə mükafatlandırmalısınız?

Sən çağırdın, mama dedin deyərək, gizləndiyiniz yerdən tez çıxın, onu qıdıqlayın, qucaqlayın, öpün. Mama burdadı deyərək, mama sözünü musiqiylə oxuyun, hətta birlikdə hoppanın.

Lakin onu da qeyd edim ki, uşağı bezdirmək olmaz. Hər gün müxtəlif zamanlarda vaxt ayırın və o vaxt müddətində bu oyunu təşkil edin. Oyun zamanı uşağınızın diqqətini toplaya bildinizsə, siz qəhrəman bir valideynsiniz və müsbət nəticə sizinlədir. İrəli! Lakin oynadıqca hiss edəcəksiniz ki, çox təkrardan uşaq sıxılır və oynamaq istəmir. Bu zaman onu məcbur etməyin, oyunu bitirin və bunu yüksək səslə deyin – “mama oyunu” qurtardı. Uşaq anlamamalıdır ki, siz ona tabe oldunuz və o yoruldu deyə oyunu bitirdiniz.

Lakin hər zaman diqqət etməlisiniz ki, oyunu təşkil etdiyiniz otaqda qapı bağlı olsun. Çünki uşaq yeni oyuna başladıqda sizə tabe olmaya və otaqdan çıxmaq istəyə bilər. Bu zaman siz daim pozitiv şəkildə onu müşahidə etməli və oyunla, emosiyalarınızla uşağı  ünsiyyətə dəvət etməlisiniz.

Onu da qeyd edim ki, oyuna uşağınızın müraciət etməsini istədiyiniz istənilən şəxsi dəvət edə bilərsiniz. Bunu da yaddan çıxartmayın ki, oyunu oynadıqda və ya kimin adını deməsini, kimə müraciət etməsini istəyirsinizsə, həmin şəxs ya otağın kənarında, ya qapının arxasında, ya da çarpayının altında gizlənməlidir ki, uşaq çağırmağı öyrənsin, müraciətin nə demək olduğunu anlasın.