May ayı gələr-gəlməz çiyələk, alça artıq satışa çıxarılır. Qiymətləri baha olsa da, iştahı çəkən və alıb yeyənlər də az deyil. Ancaq hamımız bilirik ki, hazırda satışda olan çiyələk və alça təbii şəkildə yox, istixanada yetişdirilib. Bu meyvələrin sağlamlığa ziyanı bilinsə də, bəzi valideynlər azyaşlı uşaqlarına alıb yedizdirməkdən ehtiyat etmirlər. “Uşaqdır, tamahı çəkdi, alıb verdim” kimi bəhanələri də var. Süni yetişdirilən məhsulların “zəhərlənmə” təhlükəsini nəzərə alan isə yoxdur.

Bagcam.az xəbər verir ki, Ailem.az-a bu haqda pediatr Vaqif Qarayev açıqlama verib. Həkim valideynlərə hazırda satılan çiyələk və alçanı yedizdirməməyi məsləhət görüb.

Hər iki giləmeyvənin faydalarını inkar etməyən V.Qarayev deyir ki, hazırda satışda olan çiyələk və alçanı uşaqlara vermək olmaz:

“Uşaq orqanizmi üçün faydalı olan bu giləmeyvələri mövsümündə yemək lazımdır. İndi satışda olan çiyələk və alça istixana məhsuludur. Çiyələyin daha da qırmızı, alçanın böyük olması üçün mütləq tərkibinə kimyəvi maddə vurulub. Süni yolla yetişdirildiyində isə çiyələk və alçanın faydasından əsər-əlamət qalmır. Ancaq vaxtında, təbii yolla yetişdirilən çiyələk və alça sağlamlığa faydalıdır. Tərkibi vitamin və mikroelementlərlə zəngin olan bu giləmeyvələr diş əti, mədə-bağırsaq, ürək qan-damar, tənəffüs sistemi problemlərinə qarşı çox faydalıdır. Odur ki, hər meyvəni vaxtında yemək lazımdır”.

Süni yolla yetişdirilən istənilən məhsulun sağlamlığa zərərli olduğunu vurğulayan V.Qarayev əlavə edib ki, hər bir meyvə-tərəvəz təbii yolla yetişəndə onun orqanizmə faydalarından yararlanmaq mümkün olur:

“Süni yolla yetişdirilən qida sadəcə qəşəng görünüşə malik olur, dadı isə yoxdur. İstixanada süni yolla yetişdirilən məhsullar mədə-bağırsaq sistemini pozur, allergik problemləri kəskinləşdirir”.

V.Qarayev vurğulayıb ki, əsasən 2 yaşdan sonra uşaqlara çəkinmədən çiyələk və alça, eləcə də onlardan hazırlanmış kompotlar vermək olar:

“İndi uşaqlar allergiyalı dünyaya gəldiyindən valideynlər onlara şirin qida verməkdən ehtiyat edirlər. Çiyələk allergiyaya səbəb olan giləmeyvə olduğundan, əvvəlcə uşağın çiyələyə qarşı allergiyasının olub-olmadığı yoxlanmalıdır. Yoxdursa, verilməsində heç bir problem yoxdur. Bəzi düşüncələrə görə də, uşağa 5 yaşından sonra kompot verilə bilər. Amma 5 yaşdan öncə də kəm şirin kompotlar vermək olar”.

Qan azlığı uşaqlarda ən ciddi sağlamlıq problemlərindən biridir. Əksər uşaqlar qan azlığından əziyyət çəkir. Bəs valideynlər uşaqda rast gəlinən qan azlığının aradan qaldırılması üçün nələrə diqqət etməlidir? Əsasən hansı yaş aralığında uşaqlarda qan azlığı daha çox müşahidə edilir? Bagcam.az Ailem.a-a istinadən mövzu ilə bağlı pediatr Aytən İsmayılzadənin fikirlərini diqqətinizə çatdırır.

A.İsmayılzadə məlumat verir ki, uşaqlarda qan azlığı-anemiya daha çox dəmir əskikliyi ilə bağlı yaranır: “Əsasən 6-24 aylıq körpələrdə, məktəbəqədər uşaqlarda və yeniyetməlik dövründə rast gəlinir. Əgər hamilə və süd verən qadının dəmiri azdırsa, bu, körpədə də belə olacaq. Uşaqlarda inkişaf sürətli getdiyindən qida ilə alınan dəmir bu ehtiyacı ödəmir. Uşaq 6 ayadək dəmiri yetərli olan ananın südü ilə bəslənirsə, onun bu problemi olmur”.

Pediatr bildirir ki, körpələrdə 6 ayından sonra əlavə qidalara keçildiyində taxıllı məhsullara, çaya üstünlük verildikcə dəmirin sorulması azalır və qan azlığı inkişaf edir: “Qidalardakı dəmirin 90 faizi inorqanikdir, onların yalnız 5 faizi sorula bilir. Qidalardakı dəmirin 10 faizi orqanikdir. Onun isə sorulması 20-30 % səviyyədədir. Qidalardakı dəmirin yalnız 10 faizi sorulduğundan 1 mq dəmir almaq üçün 10 mq dəmir qəbul edilməlidir. 10 yaş ətrafında inkişaf edən uşaqların dəmirə tələbatı hamilə qadınla eynidir – 18 mq. Ana südü laktoferrin və askorbin turşu hesabına dəmirin sorulmasında idealdır. İnək südü və süd məhsulları isə əksinə, sorulmasına mane olar”.

A. İsmayılova xəbərdarlıq edir ki, valideynlər aşağıdakı məsələlərə diqqət etməlidirlər:

– Körpəni mümkün qədər ana südü ilə qidalandırmağa çalışmaq. Əsasən də ilk dövrlərdə

– Əlavə qidaya keçərkən nələrin verildiyinə diqqət etmək

– Düzgün bəslənmədikdə asanlıqla anemiyanin inkişaf edəcəyini bilmək

– Buna görə artıq bir yaşadək qan testini etdirmək

“Uşağınızın hüceyrəsinin yaşamasını və onun da uşağınızı yaşatmasını istəyirsinizsə, onun dəmirini verəcəksiniz”, – deyən pediatr vurğulayır ki, 8-15 aylıq körpədə dəmir azlığı onun psixomotor inkişafında geri dönməz iz qoya bilər: “Dəmiri az olan uşaq tez-tez xəstələnir, yorulur, yuxulayır, iştahı olmur, infeksiyalar qarşısında zəif olur. Həmçinin, öyrənmə qabiliyyəti və yaddaşı zəif olur, fiziki inkişafda geri qalır, əhvalsız, təngnəfəs, ürəyi tez çırpınan olur. İnək südü xüsusən dəmir azlığına gətirir. Həm kalsiumun dəmirin sorulmasına mane olması hesabına, həm də bağırsaq divarında inək südünə qarşı yaranan reaksiyada gizli qanama hesabına. C vitamini ilə zəngin məhsullar gün ərzində yeyilərsə, dəmirin sorulması da artar. Uşaqlarda sürətli inkişafla bağlı dəmir azlığını önləmək üçün 4-6 aydan etibarən 3 yaşına kimi 1mq/kq/ gün dozası ilə dəmir verilir. Vaxtından qabaq doğulan uşaqlarda isə dəmir depoları daha tez boşaldığından 2 aydan etibarın 2 mk/kq/gün olmaqla 3 yaşadək verilir. Dünyaya gələcək körpənin dəmir deposu hamilə qalmadan öncə nəzərə alınmalıdır. Gözün və ağızın selikli qişasının avazıması dəmir azlığına bağlı anemiyanın təzahürüdür. Uşağınızı özünüz də müayinə edib, ümumi qan analizi verə bilərsiniz”.

A. İsmayılzadə tərkibində dəmir çox olan qidaların siyahısını təqdim edir:

– Ət, balıq

– Yumurta sarısı

– Yaşıl tərəvəz və meyvələr

– Qaraciyər, böyrək

– Keçibuynuzu bəhməzi

– Üzüm bəhməzi

– Mərci, noxud, lobya

– Qarabaşaq

– Kişmiş, qoz, fındıq

Tərkibində dəmir az olan ərzaqlar isə aşağıdakılardır:

– Taxıl bitkiləri

– Çay