Nağılların uşaqların psixoloji inkişafında bir çox önəmi və dəyərli təsirləri var. Nağıl oxuyarkən bir yandan oxuyan insanla uşaq arasında kommunikasiya qurulur, digər yandan uşağın bütün zehni fəaliyyətləri hərəkətə başlayır. Oxuduğu və ya dinlədiyi nağıllardakı obrazlar haqqında xəyal quran uşaq hadisələrin inkişafına görə yaxşını, pisi, yaxud doğrunu, yanlışı ayırd etməyi öyrənir.

Əsasən, qız uşaqları qız, oğlan uşaqları isə oğlan obrazları ilə bağlılıq hiss edərlər. Beləliklə, gələcəkdəki şəxsiyyətlərinin zəminini hazırlamağa başlayarlar. Kobudca, 4-5 yaşına gəlmiş bir uşaq nağıllarda danışılan bir çox hadisənin, əslində, real olmadığını bilir. Onsuz da, bu məqsədlə başlayarkən deyilən və “biri var imiş, biri yox imiş” deyə başlayan yanıltmacların məqsədi də uşaqlara bu mesajı verməkdir. Bununla yanaşı, nağılı oxuyan insanın da uşağa bəzən fövqəl hadisələrin yalnız nağıllarda ola biləcəyini deməsində fayda var. Əslində, uşaqların nağıllardan götürməkləri lazım olan şey onların xəyal dünyasına xitab etməkdi. Beləcə uşaqların dünyasına giriş yaranır.

Nağıllar hər zaman yaxşıların qalib gəldiyi hekayədir

Nağıllar səbrli davrananların gec-tez məqsədlərinə çatdıqları, yaxşılıqların qarşılıqsız qalmayacağı, zəkanın çox hallarda fiziki gücdən üstün olduğu hekayədir. Nağıl sevginin bir çox məfhumdan daha dəyərli olduğunu, dostluğun çox önəmli olduğu hekayədir. “Çirkin ördək balası”, “Ağbəniz”, “Cırtdan”, “Qırmızı papaq”, “Məlikməmməd” kimi nağıllarda obrazlar əvvəllər çox çətinliklərlə qarşılaşsalar da, nəticədə mütləq yaxşılar qalib gəlir. Ümumi olaraq, nağıllarda cəmiyyətlərin marağına uyğun ünsülər olsa da, ümumiyyətlə, nağıllar içindən çıxdıqları cəmiyyətin dəyər, tabu və davranışlarını əks etdirir. Buna görə də uşaqlarımızın, əvvəlcə, öz nağıllarımızı oxuması daha faydalıdır.

Son dövrlər valideynlər gərgin iş rejimi səbəbilə övladlarına nağıl oxumamaqlarından danışırlar.

Bundan əlavə, cizgi filmlərin, animasiyaların və serialların həyatımıza girməsiylə birgə uşaqlar nağıl oxumaq, dinləmək yerinə bu tip proqramları izləməyi sevir. Üstəlik, uşaqların bəzən özlərinə xitab etməyən serial və proqramları izləmələri və ya şiddət səhnələri ilə dolu, doğru mesajlar verməyən animasiyalarla vaxt keçirmələri hələ şəxsiyyət kimi formalaşmadıqları üçün onların gələcəklərinə də birbaşa təsir edir.

Ailələr övladlarının gündəlik həyatı içində vizual, yaxud yazılı media ilə qarşı-qarşıya gəldiyi məşhurlar, uğurlu biznesmenlər və siyasətçilər haqqında müsbət mesajlar daşıyan və uşaqlarına yaxşını, doğrunu, çalışqan olmağın və çətinliklər qarşısında əsla dayanmadan əlindən gələnin ən yaxşısını etməyin vacibliyini göstərən nümunə hekayələr daşına bilərlər. Bu formada uşaq çevrəsində olub bitənlərdən ən müsbət şəkildə dərs alacaq, mənfi təsirləri ən aza endirəcək.

Mənbə: cocukvegenc.com

Ana və ataların körpələrlə bağlı maraqlarına səbəb olan nüans yaddaşla bağlıdır. Valideynlər həmişə körpələrinin onları seçib seçmədiyini, xatırlayıb-xatırlamadığını bilmək istəyirlər. Bəs körpələrin hafizəsi nə vaxta qədər inkişaf edər? Nə vaxt hər şeyi yadda saxlamağa başlayarlar?

Böyüdükdən sonra körpə vaxtımızı xatırlamasaq da, yaddaşa yazılan ilklərin böyük əhəmiyyəti vardır. Körpə dünyaya gəlmədən, ana qarnında bir çox şeyin fərqində olur. Mütəxəssislər hamiləlik dövründə körpə ilə ünsiyyət qurmağı tövsiyə edirlər. Beləliklə, körpələr analarının səsini asanlıqla xatırlayırlar.

Körpələr nə vaxt xatırlamağa başlayır?

Yeni doğulan körpələr analarının səsini, əmizdirilməyə başlayan körpələr isə anasının qoxusunu 1 həftəyə öyrənir və xatırlayır. Gördükləri insanları və əşyaları xatırlama isə üçüncü aydan sonra başlayır. Körpələr 14 aylıq olana qədər konkret yaddaşa sahib olmazlar. Ona görə uzun müddətli yadda saxlama reallaşmaz.

Çox vaxt 3 yaşına qədər olan hadisələr yaddaşda uzun müddət qalmır.

Körpələrin yaddaşını gücləndirməyin yolları:

• Davamlı bir formada təkrar və tətbiqi olaraq praktik edin.
• Yavaş-yavaş öyrətməli, məlumatlarını zamana bölməli.
• İlk 18 ay körpələrin hafizə inkişafı baxımından olduqca vacibdir. Beyni inkişaf etdirən qidalara yer verməli.

Mənbə: qadin.net

ÜST 5 yaşından kiçik uşaqların sağlam həyat tərzi ilə bağlı tövsiyələrini dərc edib.

Bagcam.az Medicina.az-a istinadən xəbər verir ki, ilk buraxılışda fiziki aktivlik, oturaq həyat tərzi və yuxu normalarına dair məsləhətlər yer alıb.

Təlimat ciddi elmi araşdırmalar və təcrübələrin nəticələrinə əsaslanıb.

Ona görə hər bir valideyn əgər yaşı 1-5 yaş arası övladı varsa, bunlara əməl etməlidir.

• Hazırda uşaqlarda piylənmə kəskin artır, profilaktika çox erkən yaşda başlanmalıdır. Uşaqların fiziki aktivliyini artırmaq üçün onlar gündə bir neçə dəfə 30 dəqiqə müddətində döşəmədə oynamalı, eləcə də qarnı üzərində hərəkət etməlidir. Bu 1-2 yaş qrupu üçündür.
• Körpəni stulda, divanda və ya kolyaskada 1 saatdan artıq oturaq vəziyyətdə saxlamaq olmaz. Maksimum 40 dəqiqədən sonra yerini dəyişməli, hərəkət etməlidir.
• Telefon, televizor – 2 yaşa kimi olmaz, 2-5 yaş gündə 30 dəqiqədən artıq baxmamalıdır.
  0-3 aylıq uşaqlar sutkada 15-17 saat yuxu rejimi olmalıdır. 4-11 aylarda isə 11-16 saat.
  1-2 yaş uşaqlar sutkada 3 saatdan az olmayaraq aktiv oyunlar oynamalıdır.
• Uşaq birdəfəyə 1 saatdan artıq oturmamalıdır. Xüsusən çarpayıda, divanda oturub 2-3 saat ekrana baxmaq qəti olmaz.
  2-5 yaş arası uşaqlar gündə 12 saat keyfiyyətli yuxu almalıdır.
• 3-5 yaş arası uşaqlar açıq havada ən azı 1 saat orta intensivli hərəkətli oyunlar oynamalıdır.
• Uşaqlar ayaqüstü qidalandırılır, bazar günləri belə hərəkətsiz olur. 4-5 yaşlı uşaqları valideynlər əlavə fiziki və zehni məşğələlərlə yükləyir, uşaqların dincəlməyə vaxtı olmur, ona görə onlar həftə sonuna yorğun və əzgin çatırlar. Valideynlər 4-5 yaşlı uşaqları əlavə məşğələləri hər gün yox, həftədə 2 dəfə verməlidir.

Son zamanlarda, bəzi insanların “tənbəl valideynlik” olaraq adlandırdığı valideynlik stili ilə bağlı çox danışılır. Vertalyot valideynliyin “zəhərin təsirini aparan dərman” olaraq təqdim edilən bu valideynlik növü, əslində adı hər nə qədər əksini xatırlatsa da, tənbəl olmaqdan çox uzaqdadır.

Bəs, bu tənbəl valideynlik nədir?  Mən bunu necə edirəm və  uşaqlarım bundan necə təsirlənir?

Tənbəl valideynliyi ilk eşitdiyimdə, cümə axşamları 17:30-dan yatmaq saatına qədər birinin mənə göz qoyduğunu və ifadənin də bu şəkildə yarandığını düşünmüşdüm.

Çünki bu aralıqda, həyat yoldaşımla valideynlik etmək üçün heç enerjimiz olmur. Sendviç, alma dilimləri, pendir çubuqları,  və krakerlərdən ibarət olan axşam yeməyimizi, qonaq otağında yerə sərdiyimiz süfrənin üstündə, bir növ “axşam yeməyi pikniyi” edərək yeyirik. Sonra, uşaqlar öz başlarına oynayarkən mən də tavanı seyr edib həftə sonu  yumalı olduğum paltarları düşünürəm.

Belə anlarda, özümü heç kimin yaralanmadığını və evdə yanğın çıxmadığını yoxlamaq vəzifəsini üzərinə götürən bir gözətçi kimi hiss edirəm. Möhtəşəm bir valideynlik nümunəsi sərgiləyirmişəm kimi hiss etmirəm və əsasən daha çox şey etmədiyim üçün özümü günahlandırıram. Əgər valideynəmsə və tənbəllik edirəmsə, buna tənbəl valideynlik deyilir, elə deyil? Ancaq anlaşılan odur ki, vəziyyət heç də elə deyil.

Tənbəl valideynlik, uşaqların duyğularını inkişaf etdirmələrinə fürsət yaratmaq üçün qəsdən edilən valideynlik stilidir. Tənbəl valideynlik, tələsik qaçıb onu qurtarmaqdansa, uşağınızın içində olduğu vəziyyət ilə mübarizə aparması üçün diqqətli şəkildə geri çəkilməkdir. Uşağınızın nələr edə biləcəyini öyrənməsinə imkan verməkdir. Uşaqlar həqiqətən də çox şey edə bilərlər.

Həqiqi tənbəl valideynlikdən fərqli olaraq, həftə sonları bizim qonaq otağımızda nələr olur? Daha artıq tənbəllik və daha az valideynlik edirəm. Mən əsasən fərqli mövzuları düşünərkən, uşaqlarım mən istiqamətləndirmədən gözəl şəkildə oyun oynamağı bacarırlar.

Tənbəl valideynlik məqsədli olaraq edilən bir valideynlik tərzidir. Uşaqlarınız yaşına görə fərqlilik göstərsə də, işə bu maddələr ilə başlaya bilərsiniz:

1. Uşaqlarınız üçün evinizdə azad bir sahə yaradın.

Evinizdə, uşaqlarınızın azad şəkildə hərəkət edib kəşfə çıxa biləcəyi bir məkan yaradın. Bu bir otağın tamamı və ya bir hissəsi də ola bilər. Bu məkanı, təhlükəsizlik üçün tez-tez yoxlamağınız lazım olmayacaq yaşa uyğun əşyalarla doldurun. Daha sonra geri çəkilərək uşağınızın istədiyi kimi kəşf etməsinə icazə verin.

2. Təbii nəticələri qəbul edin.

Uşağınıza məsuliyyət vermək, etmələri lazım olanı etməyəcəkləri zamanların olacağını da qəbulanmaq deməkdir. Tənbəl valideynlik, bu vəziyyəti və – məntiqli olduğu müddətdə – uşaqların qərarlarının nəticələrinə qatlanmaqları lazım olduğunu qəbul  edir.

Məsələn, axşamlar bel çantasını öz başına hazırlaya biləcək yaşda olan bir orta məktəb şagirdini düşünək. Anası əvvəllər tapşırıqlarını bitirdiyinə görə və çantasına qoyduğundan əmin olmaq üçün onu kontrol edirdi. Tənbəl valideynliyə keçərkən işlər belə dəyişib: Ana uşağa bir müddət bu mövzuda rəhbərlik edir və daha sonra öz çantasını hazırlaması və kontrol etməsi üçün ona fürsət verir. Bu rejim sayəsində uşağın özgüvəni artır və bacarığı ilə qürur duymağa başlıyır. Bu rejimi təkrarladığı günlər hər şey yolunda gedərkən, etməsi lazım olanı etmədiyi zaman tapşırıqlarını evdə unudur.

Bu vəziyyətdə, mətbəx masasında qızının unutduğu faylı görən ana hər nə qədər onu qurtarma istəyi duysa da, bunu etmir. Çünki, qızının bu təbii nəticə ilə başa çıxa biləcəyinin fərqindədir və sınaq sayəsində tapşırığını növbəti səfər unutmayacağını bilir.

Ümumiləşdirsək, şüurlu olaraq tənbəl valideynlik etmək, “hərəkətə keçməli və uşağımın yaxşılığı üçün bu vəziyyəti düzəltməliyəm”, düşüncəsindən “geridə durmalıyam və uşağımın bu vəziyyətlə başa çıxa bilib, bilmiyəcəyini görməliyəm. Zaman uzun müddət davam edə bilər və qarma-qarışıq bir hal ala bilər, ancaq bunu öz başına edə bilirsə, öz başına da həll etməlidir” düşüncəsinə keçməkdir.

Bu valideynlik tərzini bəlkə tamamilə mənimsəməyə bilərsiniz, ancaq bu üsula zaman-zaman da olsa müraciət etməyiniz  həm sizin, həm də uşağınız üçün rahat olacaq. Uşaqların öz başlarına nələr edəbildiklərini görərkən gözlərinizə inanmayacaqsınız.

Mənbə: egitimpedia.com

Uşaqların valideynlərin yatağına qaçmalarının müxtəlif səbəbləri ola bilər. Onlar tək yatmağa qorxurlar və bu yolla sevilib-sevilmədiklərini yoxlayırlar.

Bagcam.az Medicina.az-a istinadən bildirir ki, valideynləri ilə bir yataqda yatmaq hər uşağın arzusudur. Uşaqların bir çoxu qaranlıqdan qorxur, digərləri tək qalmaq istəmir, bəziləri isə valideynlərinə çox bağlı olduğu üçün tək yatmaqdan çəkinir.

Alimlər və psixoloqlar bu mövzuda bir neçə fikir irəli sürür. Burda ilk növbədə uşağın təbiətini nəzərə almaq lazımdır. Bir çox hallarda burda uşağın yaşı, xarakteri və valideynlərindən nə dərəcədə asılı olması böyük rol oynayır.

Bir çoxları əmindir ki, körpələr 4-5 ayına qədər öz yataqlarına yatmalıdırlar. Daha böyük yaşlı uşaqları isə öz yataqlarında yatmağa razı salmaq daha asandır.

Amma birlikdə yatmağan bir sıra üstünlükləri də mövcuddur:

• Valideynlərin və uşağın sakitliyi;
• Uşağa nəzarət etmək üçün başqa otağa getməyə ehtiyac yoxdur;
• Uşağın yuxusuna nəzarət edə bilərsiniz;
• Körpəni gecə rahatlıqla əmizdirmək mümkündür;
• Birlikdə yatmaq valideynlə uşaq arasında emosional əlaqə yaradır;
• Hamı eyni vaxtda yatağa girir. Bu isə həm valideyn, həm də uşaq üçün çox əlverişlidir.

Çatışmazlıqları:

• Valideynlərin dincələ bilməmələri;
• Uşaqların valideyndən asılılığı;
• Valideynlərin şəxsi həyatlarında yaranan çətinliklər;
• Uşağın yuxusunun pozulması;
• Uşaqda asfiksiya riski;
• Daha sonralar uşağın təklikdə çətinliklə yuxuya getməsi.